Mạng xã hội phát triển thế nào trong thập kỷ qua?

Đêm 6/10/2010, một ứng dụng có tên Instagram được đưa lên App Store, 6 tiếng sau đó, máy chủ start-up này gặp sự cố do lượng truy cập quá lớn.

Trong chưa đầy một tuần, Instagram đã có hơn 100.000 người dùng, trở thành một trong những ứng dụng phát triển nhanh nhất. Đến tháng 12/2010, Instagram cán mốc 1 triệu lượt đăng ký. Vào thời điểm đó, ông Kevin Systrom, đồng sáng lập Instagram, dự đoán công nghệ “giao tiếp qua hình ảnh” sẽ “cất cánh” trong những năm tới.

Hiện nay, Instagram với hơn một tỷ người dùng đã trở thành một phần của Facebook. Tuy nhiên, họ đang vấp phải sự cạnh tranh của đối thủ mới nổi TikTok, phát triển nhanh và mới lạ như chính Instagram vào năm 2010.

Bộ đôi sáng lập Instagram, Kevin Systrom và Mike Krieger. Ảnh: CNN.

Sự phát triển của Instagram phản ánh sự phát triển của mạng xã hội nói chung trong suốt thập kỷ. Nền tảng chia sẻ hình ảnh và video này có khởi đầu thành công trên App Store khi start-up vẫn có cơ hội cạnh tranh với các ông lớn công nghệ.

Năm 2012, công ty của Kevin Systrom và Mike Krieger được Facebook thâu tóm với giá kỷ lục một tỷ USD. Trong vài năm qua, Instagram đã nhiều lần sao chép tính năng từ các mạng xã hội đối thủ như Snapchat và TikTok để thích nghi với sự thay đổi thói quen của người dùng. Tương tự công ty mẹ Facebook, Instagram cũng phải đối diện với những mặt tối trên nền tảng, từ thông tin sai lệch đến ngôn từ thù hận.

“Khi Instagram ra đời, nền tảng chủ yếu theo dõi người dùng mà không được họ chấp thuận. Instagram cũng thường xuyên chia sẻ hình ảnh cho đối tác”, Josh Miler, cựu Giám đốc sản phẩm của Facebook, cho biết.

Giờ đây, Instagram, cũng như nhiều mạng xã hội khác, đang tập trung vào các bài đăng ngắn, thử nghiệm video âm nhạc thời lượng khoảng 15 giây và bổ sung thêm tùy chọn để bảo vệ quyền riêng tư.

Giai đoạn hoàng kim của Facebook

Khi Instagram ra mắt vào năm 2010, Facebook là nền tảng mạng xã hội lớn, nhưng chưa có vị thế như hiện nay.

Những công ty lớn khác trong giới công nghệ, như Google và Apple, đã cố gắng tạo ra mạng xã hội riêng. Snapchat chính thức phát hành vào năm 2011, trong khi Twitter đăng ký trở thành công ty đại chúng vào năm 2013. Tưởng chừng nhiều mạng xã hội có thể cùng tồn tại, nhưng người dùng chỉ có 24 giờ mỗi ngày và chỉ Facebook thành công trong việc giữ họ ở lại lâu hơn trên nền tảng.

Cuối cùng, Google buộc phải đóng cửa Google Plus, còn dự án phát triển mạng xã hội âm thanh Ping đã bị Apple hoãn vô thời hạn. Twitter có 300 triệu người truy cập hàng tháng, thua xa 2,45 tỷ người dùng Facebook. Trong khi đó, Snapchat tiên phong với tính năng tự động xóa nội dung cuộc trò chuyện được cho là vẫn giữ lượng người dùng nhất định.

“Snapchat cho phép người dùng giao tiếp theo cách hoàn toàn khác”, Debra Aho Williamson nhận xét. “Snapchat đã thay đổi cách giới trẻ giao tiếp nhưng không thành công với nhóm người dùng lớn tuổi hơn đang sử dụng Facebook”.

Đến cuối thập kỷ, thị trường mạng xã hội được củng cố khá nhiều. Sau khi thâu tóm Instagram vào năm 2013, Facebook mua lại WhatsApp với giá 22 tỷ USD vào năm 2014. Facebook từng cố mua Snapchat vào năm 2013, nhưng bị từ chối.

Logo của Instagram vào năm 2012. Ảnh: CNN.

Trong một thời gian, Instagram vẫn duy trì hoạt động độc lập sau khi bị Facebook thâu tóm. “Facebook coi Instagram là hòn đảo nhỏ, nơi phát triển ứng dụng độc lập và vận hành khác với Facebook”, John Barnett, cựu Giám đốc sản phẩm của Instagram.

Tuy nhiên, hai nhà đồng sáng lập Kevin Systrom và Mike Krieger rời công ty vào năm ngoái có thể do mâu thuẫn với CEO Mark Zukerberg về định hướng của hệ điều hành này. Gần đây, Facebook đã gắn thêm “từ Facebook” trên ứng dụng Instagram và đề cập đến nhân viên quan hệ công chúng của Instagram với tư cách phát ngôn viên của Facebook.

Với Facebook, Instagram, WhatsApp và Messenger, công ty của Mark Zuckerberg sở hữu bốn nền tảng mạng xã hội lớn, mỗi nền tảng có hơn 1 tỷ người dùng. Facebook chiếm ưu thế đến mức ngày càng nhiều chính trị gia kêu gọi chia nhỏ công ty. Elizabeth Warren, Thượng Nghị sĩ đảng Dân chủ, đã đề nghị nên tách Instagram riêng khỏi Facebook. Uy tín của Facebook cũng bị ảnh hưởng bởi bê bối Cambridge Analytica, rò rỉ dữ liệu cá nhân của 87 triệu người dùng.

Mark Zuckerberg, CEO Facebook, phát biểu tại hội nghị F8 vào năm 2010. Ảnh: CNN.

TikTok vươn lên mạnh mẽ

Vào thời điểm năm 2020 cận kề, các nền tảng mạng xã hội, từng được xem là công cụ hữu ích để giữ liên lạc với bạn bè và gia đình, đang bị chỉ trích vì truyền bá thông tin sai lệch, cho phép quảng cảo chính trị và không bảo vệ quyền riêng tư của người dùng. Do đó, cả Facebook và Instagram đang cân nhắc về tác động của những lượt thích đối với tâm lý người dùng. Còn Twitter và YouTube cũng bắt đầu ghi vắn tắt về số lượng người theo dõi để tránh gây ra áp lực cho các ngôi sao trên nền tảng.

TikTok ra đời vào năm 2016, thời điểm người dùng đã mất niềm tin vào mục tiêu kết nối mọi người và chia sẻ thông tin của mạng xã hội. Nền tảng này tập trung vào lan truyền video (viral) để thu hút lượt xem và tương tác. Mô hình hoạt động của TikTok gợi nhớ đến Vine, nền tảng chia sẻ video thời lượng sáu giây của Twitter đã ngừng hoạt động vào năm 2017.

TikTok đã đạt hơn 1,6 tỷ lượt tải trên toàn cầu. Ảnh: CNN.

Các video trên TikTok do người dùng tự quay khi nấu ăn, nhảy múa, hát nhép… cùng với một số bản nhạc nền độc quyền. Tương tự Instagram, khán giả có thể đăng ký theo dõi các nhà sáng tạo nội dung, “thả tim” hoặc nhận xét dưới video.

Natalie Bazarova, Phó Giáo sư tại Đại học Cornell, cho rằng TikTok hoàn toàn khác biệt với Facebook và Instagram. “TikTok không mang đặc điểm kết nối xã hội”, Bazarova nhận xét. “Nó sử dụng thuật toán để tìm ra nội dung thu hút sự chú ý của bạn. Nói cách khác, TikTok là nền tảng dựa trên nhu cầu giải trí”.

Tuy nhiên, sự khác biệt đó đã trở thành điểm nhấn của TikTok. Theo dữ liệu từ Sensor Tower, TikTok đã được cài đặt gần 1,6 tỷ lần trên toàn cầu tính tới nay.

Facebook, cũng như Instagram, đã chú ý đến thành công của TikTok và ra bản sao của ứng dụng này. Vào năm 2018, Facebook trình làng Lasso, cho phép người dùng tạo và chia sẻ video ngắn với hiệu ứng âm nhạc và hình ảnh. Đầu năm nay, Instagram giới thiệu công cụ Reels để người dùng có thể chia sẻ video kèm nhạc nền với thời lượng 15 giây.

Tương lai của mạng xã hội

Eleftheria Kouri, chuyên gia phân tích của ABI Research cho rằng, những tiến bộ công nghệ trong thập kỷ này đã thúc đẩy sự thay đổi xu hướng sử dụng mạng xã hội, từ camera tốt hơn, công nghệ thực tế tăng cường (AR) đến kết nối đủ nhanh để người dùng tải lên Stories hay video TikTok chỉ trong vài giây.

Theo Kouri, công nghệ kết nối 5G sẽ tiếp thêm sức mạnh cho sự phát triển của các phương tiện truyền thông xã hội, mở đường cho nội dung tương tác và trò chơi nhập vai trực tuyến.

Josh Milner, cựu Giám đốc sản phẩm Facebook, tin rằng công nghệ sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giữa mọi người trong thập kỷ tới. “Trải nghiệm mạng xã hội là sự thay thế không hoàn hảo so với khi được ở bên người thân”, ông nói. “Thật khó dự đoán tiến bộ phần cứng sẽ mang lại điều gì, nhưng hy vọng một ngày nào đó, công nghệ có thể giúp tôi được thường xuyên ăn tối với mẹ sống ở Los Angeles ngay trong căn hộ của mình tại Brooklyn”.

Việt Anh
Nguồn: VnExpress